Bagno Zwyczajne (Ledum Palustre)

Bagno jest krzewinką i należy do rodziny Wrzosowatych, niedawno został włączony do rodzaju Rhododendron i jego prawidłowa nazwa to : Rhododendron tomentosum Harmaja. Nazywane jest bagniakiem, leśnym lub dzikim rozmarynem. W stanie dzikim występuje w środkowej i północnej Europie oraz w północno-wschodniej Azji. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, z wyjątkiem Kujaw i Wielkopolski gdzie jest rzadko spotykany. W Karpatach najliczniej występuje na torfowiskach Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, poza tym w Tatrach na kilku stanowiskach (Toporowy Staw Wyżni, na Ornaku poniżej Iwaniackiej Przełęczy, Molkówka, Kondrackie Rówienki). W Karpatach stwierdzono jego występowanie na pojedynczych stanowiskach. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Podlega ochronie od 2004 r. Jest to zimozielony krzew, wysokości 1–1,5 m, o gęsto, rudawo owłosionych pędach. Liście skórzaste, skrętoległe wąskoeliptyczne lub lancetowate, długości do 5 cm, brzegiem podwinięte. Z wierzchu ciemnozielone i połyskujące, spodem pokryte rudawym nalotem. Krzew ten kwitnie w maju i czerwcu. Cała roślina wydziela silny zapach. Roślina trująca. Liście i pędy zawierają olejek eteryczny o silnym, charakterystycznym zapachu, porażający układ nerwowy i działający odurzająco. Występuje na terenach podmokłych, zacienionych i zakwaszonych (mokre lasy sosnowe, torfowiska wysokie, bory bagienne). Roślina używana jest jako środek przeciw molom. Surowcem zielarskim są przede wszystkim młode pędy i liście zawierające olejki eteryczne, arbutynę, flawanoidy, trójterpeny oraz garbniki. W medycynie ludowej znane jest jako środek wykrztuśny. Działa łagodząco w zapaleniu stawów, bólach pleców, reumatyzmie Stosuje się jako lek pobudzający krwawienia miesieczne, w przypadku obrzęków, w gorączce, w cukrzycy, przy biegunce oraz w nieżycie oskrzeli. Olejki eteryczne zawarte w roślinie mogą jednak podrażniać przewód pokarmowy oraz powodować uszkodzenia nerek. W homeopatii wykorzystywana do produkcji tabletek mających działać kojąco po ukąszeniu owadów. Bagno jest znanym środkiem przeciw molom. Rozkładamy gałązki w szafach . a mocnym odwarem spryskujemy miejsca, gdzie pokazują się mole, pluskwy i wszy.

Babka Lancetowata ( Plantago Lanceolata)

Bylina z rodziny Babkowatych, występująca na półkuli północnej.
W Polsce bardzo pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, pastwiskach, przydrożach, trawnikach oraz na polach jako chwast roślin uprawnych, zwłaszcza koniczyny.Znaleźć można ją na obrzeżach przedeptywanych ścieżek.
         Do Ameryki została przywieziona przez białych osadników, przez Indian była nazywana "stopą białego człowieka", gdyż była wyznacznikiem jego obecności.
         Liście ma wydłużone, lancetowate zebrane w przyziemną różyczkę. Kwiaty promieniste, niepozorne, drobne, obupłciowe, zebrane w kłos kulisty lub jajowaty. Szypułka kwiatostanu ma wysokość 5-60 cm, koronę brunatną, nitki pręcików białawe, pylniki żółtawe.
        Roślinę uprawia się tylko z nasion. Siew wykonuje się wiosną, od marca do kwietnia, na głębokość 0,5–1 cm. Średnio wysiewa się 2 kg nasion na 1 ha gruntu.  Kwitnie od maja do czerwca.
           Babka od dawna uważana jest za roślinę leczniczą. Dawniej, w starożytności i w średniowieczu, a także w tradycyjnej medycynie chińskiej i obecnie w homeopatii stosowano raczej babkę szerokolistną.  Jako roślinę leczniczą polecał ją Pliniusz i nazywana była matką ziół. W medycynie współczesnej stosowana jest raczej babka lancetowata.
          Do celów leczniczych zbiera się liście w pełni wykształcone w okresie kwitnienia od maja do września, najlepiej bez ogonka, gdyż ten trudno wysycha. Suszyć je należy w suszarni ogrzewanej w temperaturze do 40°C, gdyż w warunkach naturalnych łatwo ciemnieją i tracą wartość. W liściach występuje glikozyd aukubina, flawonoidy, garbniki (do 6,5%),  kwasy organiczne,  związki śluzowe,  pektyny i sole mineralne, a wśród nich krzemionka i sole cynku. 
          Przetwory z liści babki lancetowatej i zwyczajnej działają przeciwzapalnie na błony śluzowe jamy ustnej i gardła oraz przewodu pokarmowego. Zmniejszają przekrwienie błon śluzowych oraz nadmierną przepuszczalność włosowatych naczyń krwionośnych. Ponadto działają bakteriostatycznie. Obserwuje się również nieznaczne działanie wykrztuśne i rozkurczowe na mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych. Odwary działają też nieco ściągająco. 
Badania wykazały, że wyciągi wodne z liści babki lancetowatej, stosowane doustnie, pobudzają wytwarzanie interferonu i antygenów wirusowych, a więc substancji chroniących organizm ludzki przed inwazją wirusów.  Związkami czynnymi są m.in. wielocukry roślinne glukany lub aminoglukany. Sok ze świeżych liści babki lancetowatej lub zwyczajnej albo odwar z liści wysuszonych
przyspieszają gojenie ran i regenerację naskórka.
          Przetwory z liści babki, sok, napar, nalewka i syrop stosowane są w chorobach układu pokarmowego, w infekcjach płuc, w suchym kaszlu, w alergicznym nieżycie nosa . Sok z liści babki jest skuteczny przy zatrzymaniu miesiączki. Zewnętrznie liście babki stosujemy na świeże i trudno gojące
się rany, na owrzodzenia, na bolące, stłuczone i opuchnięte miejsca, na bakteryjne uszkodzenia skóry, a także na ukąszenia przez owady. W tych wyżej wymienionych przypadkach można stosować również okłady z odwaru . Odwar stosujemy zewnętrznie do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i dziąseł, do przemywania oczu w zapaleniu spojówek i powiek, i do obmywania w stanach zapalnych. Nasiona stosuje się przy zaparciach.

Arnika Górska ( Arnica Montana)

Bylina z rodziny Złożonych, występująca na górskich łąkach Europy Środkowej, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce występuje w Sudetach, Karpatach oraz na niżu, zwłaszcza na Suwalszczyźnie, Pomorzu Mazurskim i w Puszczy Białowieskiej, na łąkach i brzegach lasów. Jest pod ścisłą ochroną.
      Arnika przez Słowian uważana była za jedno z 9 ziół świętojańskich o czym świadczy jej potoczna nazwa "Kupalnik". Symbolizowała ona słońce w zenicie, a inne znaczenie to zestawienie słonecznych kwiatów Arniki z ciemnofioletowymi górnymi liśćmi Pszeńca gajowego co oznaczało zmaganie się światła z mrokiem nocy.
      Najłatwiej rozmnażać jest ją przez kłącza, bo nasiona wschodzą bardzo długo i mogą dawać marne efekty. Sadzimy w glebie piaszczystej na słonecznym stanowisku. Arnika dobrze rozwija się w ogrodach skalnych, razem z innymi niskimi bylinami. Po przekwit-nięciu należy jak najszybciej obciąć uschnięte elementy by nie obciążać zbytnio rośliny, ponadto sprawi to by roślina kwitła dłużej. Arnika wytwarza krótkie kłącze, zakończone rozetą przyziemnych jajowatych liści 5 - 7-nerwowych, krótko owłosionych lub prawie nagich.
          Łodyga ma do 60 cm wysokości,  z 3 parami odległych od siebie, ku górze malejących liści.     Kwiaty zebrane są w 3 złocistożółte dość duże koszyczki, z których jeden jest szczytowy. Średnica koszyczków wraz z kwiatami wynosi 6-8 cm.
          Do celów leczniczych zbiera się kwiatostany - koszyczki w początkowym okresie kwitnienia, w dni słoneczne, po obeschnięciu rosy. Suszy się je w cieniu i przewiewie. Równowartościowego surowca dostarcza arnika łąkowa -Arnica chamissonis.
         Roślina ta zawiera olejek eteryczny (arnicyne), inulinę, flawon arnikowy (arniceryne) taninę i inne kwasy roślinne, aminy, fitosterole, karetonidy i sole mineralne.

         Przetwory z arniki stosuje się doustnie w zaburzeniach wieńcowego i mózgowego krążenia krwi u osób w wieku podeszłym i postępującym osłabieniu mięśnia sercowego na tle miażdżycowym, a także w sta nach zapalnych i zakrzepowych naczyń krwionośnych w kończynach dolnych. Znacznie częściej podaje się przetwory z arniki zewnętrznie, na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, oparzenia I i II stopnia, wylewy podskórne, uszkodzenia naskórka, owrzodzenia i czyraki oraz owrzodzenia jamy ustnej i dziąseł.
Korzystnie działają również w zapaleniu ścięgna, stawu i nerwu, bólu barku, owrzodzeniu żylakowym oraz ukąszeniach owadów. Jako środek łagodzący bóle stosuje się też arnikę w zakrzepowym lub zarostowym zapaleniu żył i w bólach pooperacyjnych.
         Przetwory z arniki przyjęte doustnie w zbyt dużych dawkach powodują ból głowy i brzucha, wymioty, biegunkę, a nawet osłabienie pracy serca, oddechu i zwężenie źrenic. Nie można ich przyjmować doustnie w stanach zapalnych żołądka i jelit, krwawieniach w przewodzie pokarmowym, stanach pozawałowych . Należy unikać stosowania zewnętrznego przetworów z arniki na otwarte rany, oparzenia III stopnia, rozległe obtarcia.

Arcydzięgiel Litwor (Archangelica officinalis)

Dwuletnia roślina z rodziny Baldaszkowatych, występuje w Europie Północnej i Środkowej oraz na Syberii. W Polsce dziko rosnącą można ją spotkać w Sudetach i Karpatach, nad brzegami potoków, na wilgotnych łąkach w szuwarach zaroślach wierzbowych, glebach bogatych w Azot. Jest pod ścisłą ochroną. Do celów leczniczych, kosmetycznych oraz spożywczych jest uprawiana. Słowiańskie znachorki zalecały dzięgiel lekarski jako zabezpieczający od "uczarowania" stale noszony przy sobie dzięgiel chroni od uroków, czarownic i przed siłami nieczystymi (duchami etc). Obecnie arcydzięgiel należy do niezbyt u nas znanych przypraw ziołowych.
         Uprawa dzięgla jest prosta, więc bez problemu można go hodować w przydomowym ogródku. Nasiona, sieje się wprost do piaszczystej gleby, w lekko zacienionym miejscu. Jeśli rośliny wyrastają zbyt gęsto, trzeba je przerywać i dbać o to, żeby gleba była wilgotna i opielona. Na jedną rodzinę w zupełności wystarczy kilka tych roślin. Arcydzięgiel wydaje w pierwszym roku rozetę przyziemnych długoogonkowych liści, podwójnie lub potrójnie pierzastych. W drugim roku wytwarza łodygę do 2 m wysoką, okrągłą na przekroju, wewnątrz pustą, u góry rozgałęzioną. 
          Liście łodygowe mniejsze od dolnych, pojedynczo pierzaste, opatrzone dużymi pochwami obejmującymi łodygę.
           Kwiaty żółtawe lub zielonawe, zebrane w duże promieniowe baldachy o 20 - 40 promieniach. 
           Po pierwszym roku wegetacji rośliny mają krótki palowy korzeń i w normalnych warunkach nie rozrastają się one silniej również w drugim roku, ponieważ roślina zakwita, wydaje owoce i ginie. Aby zwiększyć wzrost korzeni, obcina się pędy kwiatowe, co jednocześnie przedłuża okres życia arcydzięgla do trzech lat. 
           Do celów leczniczych wykopuje się we wrześniu korzenie i kłącza w drugim lub trzecim roku wegetacji, myje się je i pokrojone w plastry i suszy. Korzeń Arcydzięgla należy przechowywać w miejscu suchym i zacienionym. 
           W całej roślinie a głównie w korzeniu znajduje się olejek eteryczny, kwas angelikowy, angelicyna, imperatoryna, kwas walerianowy i m. in. ksantotoksol.
           Przetwory z korzenia arcydzięgla podawane doustnie zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i śliny wskutek odruchu wywołanego gorzkim smakiem wyciągów. Pobudzają również wytwarzanie enzymów trawiennych w żołądku ( pepsyny i pentagastryny). Zwiększone jest też wydalanie moczu i potu, co przyspiesza eliminacje zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Składniki olejku eterycznego arcydzięgla działają rozkurczowo. Stąd przetwory z arcydzięgla są stosowane jako leki wiatropędne.
Angelicyna,  wyróżnia się działaniem uspokajającym, ponadto arcydzięgiel wzmaga odporność
układu nerwowego i w pewnym stopniu przypomina działanie korzenia żeń-szenia. Olejek eteryczny z arcydzięgla wykazuje ponadto własności bakterio- i grzybobójcze. Na skórę olejek wywiera działanie znieczulające, które utrzymuje się przez kilka godzin.
            Przetwory z korzenia arcydzięgla mają zastosowanie w zaburzeniach trawiennych spowodowanych niedoborem soku żołądkowego, żółci i soku trzustkowego, wyrażających się bólami brzucha, wzdęciami, odbijaniem, brakiem łaknienia i nieregularnymi wypróżnieniami. Można je również podawać w stanach skurczowych żołądka, dróg żółciowych, zastoju żółci w pęcherzyku żółciowym i utrudnionym jej dopływie do dwunastnicy. Ponadto dobre wyniki osiąga się, stosując przetwory z arcydzięgla w umiarkowanym pobudzeniu nerwowym.  Zewnętrznie stosuje się olejek arcydzięglowy do wcierań przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwświądowych.